Fantazmagorije glasa na albumu Julije Holter “Loud City Song”

Izvor: media.npr.org, autor: Rick Bahto

Kada se pomene reč fantazmagorija, obično se ona mehanički vezuje za neki romantični predeo, prostor/vreme, za davno prošlo doba ili doba bespovratno izgubljeno u poetskoj čežnji, koje se samo još sa nostalgijom, somnabulno priziva, naravno uz obavezne suze.

Dodatno, stanje fantazmagorije se u popularnoj kulturi i slušanju pop pesama uzima kao gotovo, petrifikovano stanje, utoliko poželjnije ukoliko se muzika shvata haptički i hipnotički – kao nešto što će nam pomoći da se u tome do kraja izgubimo, eskapistički napuštajući “suviše sivu stvarnost”, zadržavajući tako komforno-melanholičnu poziciju konzumenta koji se “pronalazi” u pop songu “bez ostatka”. Ta šablonska matrica zapravo je podlo opšte mesto pop kulture i stereotipnog gledanja na muziku još uvek u starom ključu romantičarske izgubljenosti i očaranosti, pri čemu se treba isključiti racio i odvrnuti radio, afektivno zaroniti i ujedno zaboraviti na sve bogate refleksije koje se zbivaju paralelno, bočno i simultano, pri svakom ozbiljnijem slušanju i kroz slušanje prosuđivanju nekog muzičkog dela.

Postoji međutim u savremenoj muzici jedna drugačija interpretacija muzičkog zavođenja, začaranosti i fantazmagorije, koje ne dovodi u pitanje autorski povišenu kritičku oštricu i senzibilisanost, osetljivost za mnogobrojna “lica stvarnosti” i širi društveni kontekst. Ti spektralni pomaci se, paradoksalno, vrlo često zbivaju upravo unutar studiozne, kamerne ozbiljnosti i pretpostavljene isključujuće privatnosti vokalno-instrumentalne “ispovesti”. Upravo na tom tragu preispitivanja fiksnih granica koje dele intimno od javnog u fantazmagoričnom, nastaje album Julije Holter Loud City Song.

Izvesna opsesivna intimnost i auretična izolovanost koju Julia Holter emituje na svom novom studijskom albumu, drugom po redu, opčinjava i uvlači u privatnu fantazmagoričnost pre svega elokventnošću njenog muzičkog glasa. Nadalje, kompozicijskom kompetentnošću tog glasa koji kao da istovremeno miluje, nešto poverava i diriguje – kao “instrument među instrumentima” – čitavom orkestracijom bogate instrumentalne palete na albumu.

Izvor: larecord.com

Julijin glas sirenski zavodi i kao da opasno “podrhtava nad prazninom”. On nas prosto primorava na pozornost svojom zavodničkom bojom – timbrom, uranjajući nas u nostalgiju i melanholiju koja graniči sa traumatskim iskustvom. Sirenski aspekt “fatalnog” zavođenja u glasu nije jedini, niti je fantazmagoričnost svedena na puku pop reminiscenciju, nostalgiju za nekim pretpostavljenim “izgubljenim vremenom”. Kao što sam naslov albuma navodi, iako zaronjen u sopstvenu auretičnost – ne lišava nas savremenosti već uranja u nju, kroz mimetiku muzičkog kretanja kroz grad, iznenadnih prelaza u povišeno stanje panike, bure, paranoje, klaustrofobije, raznih “graničnih stanja”. Neko iznenadno otrežnjenje, kakofonija ili “zatamnjenje” vokalno-instrumentalne “optike” preobražava Julijin sanovit, pasivizirani “sirenski” vokal u sopstveni feministički kontrapunkt aktivnog i sinestezijski napetog muzičkog šetača – flâneura – kroz ranovrsnu gradsku paletu glasova koji iskrsavaju bez nužnog saglašavanja. Time Julia uspešno odoleva i zamci sopstvene solipsističke zaigranosti, te dežura i bdi, aktivno predsedava nad svetom albuma, autorefleksivno pretresajući tako i bolna anksiozno-traumatska mesta odsutnosti, otvarajući tamne fioke podsvesti i suočavanja u slušaočevoj intimi.

Julijina studioznost bez ustezanja prelazi granice žanrova i strogo kanonizovanih ukusa.  Visoka estetska kompetencija njenih lirskih tekstova očarava “stream of thoughts” literarnošću, preovlađujućim podređivanjem toka samih kompozicija jednoj diskurzivnosti koja dolazi primarno iz polja tzv. visoke literature.

Julijina muzika se kroz glas otvara slušanju, kao što se pred fantazmagorijom sirena otvara unutarnja školjka zavedenog uha, ali Julia jako dobro akcentuje i naglašava one bočne momente, “preteće” i “kastrirajuće” kvalitete glasa koji tako izlazi van polja puke estetizovane vokalne akrobacije. Isto tako, Julijino samosvesno vokalno orkestriranje izneverava tradicijsku matricu čežnjive estetizacije ženskog glasa koji kooptira sa dominantno muškom, erotizovanom željom tako što se “nudi” kroz sopstvenu naturalizovanu “ranjivost”. Njen glas upravo narušava “komfornu zonu” odeljenog konzumiranja ženskog vokala uz pasivno-instrumentalnu pratnju, preplićući intimna šaputanja sa pretećom intonacijom poveravanja i lirske ironije, zvučeći onespokojavajuće za uvo nenaviknuto na ova kontrastivna senčenja. Julijin glas nas često dezorjentira, i to je deo jedne strategije usmeravanja pažnje slušaoca na dezorjentisanost samog muzičkog-poetskog lutanja kroz urbani, fragmentirani narativ.

Izvor: vuzine.villageunderground.co.uk, autor: Rick Bahto

Glas uznemirava kao dirigentska, simbolička “sveprisutnost”, detaljno verbalizovan i literarno elaboriran, uz odbacivanje pop matrice verse-chorus-verse, i prihvatanje znatno kompleksnije razrade materijala, sa puno sinkopa, umetnutih tišina, prekida, muzičko-rečeničnih “kolapsa” i intruzija, uz povremeno montažno umetanje tuđih glasova, hvatajući tako identitetsku nepredvidivost situacija i boja gradskih glasova, koji najčešće ne deluju ni sasvim poznato prijateljski, ni blisko intimno. To je uostalom vertigo na koji je “osuđen” svaki aktivni šetač kroz grad, šetač koji doživljava svoju šetnju kao pasioniranu studiju i poziv, otvorenog uha za nepredvidivu igru slučaja. Tako imamo doživljaj da se privatni prostor intime, te “gluvi” prostor muzičkog studija nakrcavaju utiscima pokupljenim u glasovno-telesnoj interakciji sa okruženjem. Skladateljica zadaje sebi izazov konfrotacije sa spoljašnjom sredinom, uprkos ili baš zbog pretpostavljenog “viška” introvertnosti.

Iz takvog jednog elokventnog miljea izazovnog lutanja stiže do nas i eho štikli u begu – kao u kakvoj klaustrofobičnoj film noir teatarsko-muzičkoj verziji orkestriranog progonjenja ženskog lika ekstatičnim taktovima marša i zvukovima maskulinih koračnica i truba (stvar Horns Surrounding Me). Igra zavođenja i progonjenja ovih disparatnih glasova koji se naizmenično harmonizovano približavaju, te potom suparnički zaoštreno odmiču, kruže i potom vraćaju, kao hipnotički neprijatan eho, zatvara se završnom City Appearing. Pesma počinje intimno-kamerno, ali pred kraj, kao što nagoveštava naslov, eksplodira usled prenapete klaustrofobične atmosfere. U prvi plan izbija osećaj da je glasu, kao i telu, suviše teško u “soptsvenoj koži”, čime se samo potvrđuje da je iskorak Julijinog vokala iz kratkotrajne omađijanosti u velikoj meri praćen ekstatičnim prelivanjem telesnosti. Pretpostavljena bestelesnog glasa tako dobija svoje konkretno ozračje i uprizorenje, te imamo osećaj da ćutimo, koračamo, dišemo i povremeno bežimo zajedno sa Julijom pred kakofoničnom melasom nasrtljivih glasova koji otvoreno prete i uznemiravaju. Screamers on the balconies, soldiers on the roofs, trombones on the roof. Polje bitke, gradska ratna zona, daleko na drugom kraju od začahurene predvidivosti sobe i “kantautorski” spokojnog skladanja melodija “koje se same od sebe pevaju”.

Izvor: theartsdesk.com, autor: Rick Bahto

Intimizirajući glas zlokobnog šaputanja je rasut u javnu sferu u kompoziciji Maxim’s II, kako pomalo kabaretsko-avangardističkom, razbarušenom, na momente i free jazz strukturom pesme, tako naizmeničnim impersonacijama sirenskog i histerično bučnog, iritirajućeg tonaliteta. Privatni tonalitet fantazmagorije biva uzurpiran šunjanjuće bojažljivim ulaskom u pariski kafić, dok pesnički subjekt opsesivno preispituje sopstvenu “pristojnost”. Šta uraditi da se izbegnu tuđi optužujući komentari i prosuđujući pogledi? Gde pobeći? Kako ostati nevidljiva?

Juliji je potreban fantazmagorijski odmak od prostora u kom se kreće (ona je iz LA-a) kako bi iz ovog saodnosa izvukla neočekivane efekte. Uostalom, zar nije Paris već pomalo klišeizirana scena zavođenja? Horor nelagodnosti usled voajerske inspekcijske progonjenosti obistinit će se u mizanscenu kompozicije.

Tonight the birds are watching me
Do they have more important things to do?
What of hearts in diamonds?
O, I don’t understand

Into Maxim’s we will see them walk
Will they eat a piece of cheese or will they talk?
When they’re loud enough, we can hear their words
By night we are inquisitory birds

Žensko prisustvo je romantičarski prisvojeno od strane voajerskih “ptica” prisutnih u kafeu, objektivizirano pogledima, što se odražava i na kolebljivo-uznemireni, haotično-traumatizovani tok pesme. Odvija se podvajanje i odvajanje ironiziranog glasa protagonistice u odnosu na iritirajuće čavrljanje – glasne komentare “ptica”. Kroz efekat zavodljivosti koja prelazi normativnu liniju “pristojnog” ponašanja, ispituju se granice nametnute privatnosti koja terorizira ženski subjekt – ostati u nametnutom okviru strogo privatnog, a zapravo nevidljivog, sakrivenog pod provizornom krinkom sopstvene izmaštane romantičarske fantazmagorije, uz kvazipastoralno opsesivno prisustvo i nadziranje bleblećućih ptica, da se ne bi postala javno eksponirana i prokažena. Kako udovoljiti ukusu publike zasnovanom na osudi drugog? Provokativnost je normativno začahurena u oku voajera.

Izvor: bombmagazine.org, autor: Rick Bahto

Jeza neprijatne javne izloženosti se prenosi na slušaoca/slušateljicu poput virusa. Nije me jednom na ovom albumu presrelo i okupiralo sasvim frojdovsko, uncanny stanje uzurpacije ugodne kamerne sfere komforne “kantautorske” sanovitosti koja postaje senovita, koja ne može, sve i kad bi htela na to da se svede, da ostane u strogo izmaštanoj sferi “čiste” imaginativne slobode. Granica sopstvene slobode, pa i imaginativna granica, vidljivo je zaposednuta prisustvom drugog. To spoznanje neutaženog pribežišta je dodatno pojačano Julijinim poetskim tekstovima u kojima se jasno odražava iskrena otvorenost i kritička svest o nametnutoj igri sakrivanja bez mogućnosti da se trajno pobegne, osim u ako se ne sklizne u repeticijsku traumu zakinute romanse. Tuđe reči se tada evociraju, prisvajaju i ponavljaju kao svoje, kao trenutna uteha, sa međutim bolno ranjivom svešću da se tuđa fantazija ne može trajno učiniti “sopstvenom”:

Few times do I feel the breeze
Of a cold night
So I recall the words of lovers sadly in the sun
Unending sun

We will run forever with the hot timpani bang, bang!
As the sound recedes, bored lover falls asleep and disappears

Horns surrounding me sing so forcefully and high
Horns surrounding me sing so forcefully and high

Moon, they forget how soft heart is, unfolding over time
Heart, don’t forget how young we are, we wander softly

Horns surrounding me sing so forcefully and high
Horns surrounding me sing so forcefully and high

Moon, they forget how soft heart is, unfolding over time
Heart, don’t forget how young we are, we wander softly

Seen through a window, my love blurred, mute, and slow
I offer roses to nothing
The answer absent

Nakon povišeno romantizovanog, melodramskog čina, sledi buđenje iz zanosa, kondezovanog ushita opsesivno zavodljivim zvukovima truba. Ovde je prisutno muzičko “gašenje”, nagli prekid ili “edenski” pad, nešto poput femininog muzičkog pandana bodlerovskom spleenu – drugi, kao mnoštvo, ali i kao prividna potencija, uvek je samo tranzitoran, nošen šizofrenom logikom isljučivanja, ophrvan lažnom mistikom slučajnog ukrštanja putanja koje se brzo razilaze. U iznenada otvorenom jazu gradske “slobodne” zone, teško je trajno održati intezitet sopstvenog oglašavanja, čuti sebe do kraja i naterati druge da te čuju, razumeju i prihvate, zatim ispoštuju želju za samoćom, distancom. Nečujnost glasa se dočarava i raščinjava fragmentiranom anonimnošću zagubljenog lutanja, uz uvek prisutnu neostvarenu čežnju, ne toliko izričito ljubavnu, koliko komunikacijsku.

lemusicodrome.com

Svi smo mi konačno žrtve te privatne a gradske traume nadglasavanja, do te mere da naši “nasušni” glasovi ispovesti, poveravanja i očajanja bivaju negde zagubljeni, ućutkani, ne dopiru čak ni do prvog suseda, odbijajući se o tvrde uši ljudi koji dele s nama javni stambeni prostor, zid uza zid, vraćajući nam se kao otuđeni krik koji tako biva zarobljen zavereničkom tišinom, kolektivističkom urotom, odsustvom empatije.

Pesma World:

Heaven
All the heavens of the world
Are you looking for anything?
Heaven with eyes bright green
Every day my eyes are older
I grow a bit closer to you

Hats
All the hats of the world
I don’t know how I wear a hat so much
Even when I run
The city can’t see my eyes
Under the brim
I play a game of tennis
Passing violins are blind

Mother
Oh, mothers of the world
A singer with eyes closed
Singer on the 5th floor
Your hats that I wear when you disappear
How could you see that every day I talk to you?

Mister
All the misters of the world
Whose cello are you looking for?
How can it escape?

City
All the cities of the world
What are you wearing?
I live on the 5th floor of the apartment building
What am I looking for in you?
How can I escape you?

Weltschmerz za gospodom i majkama sveta, fantazmagorija kosmičke usamljenosti, pokrivanja i otkrivanja civilne “anonimnosti”, nepremostivi jazovi, fetišizovane sigurnosne predostrožnosti pod prividnom spokojnošću raznih kapa i kačketa koji se beskonačno umnožavaju, metonimije odsustva, kratkotrajnost izbaviteljskih, romantizovanih fantazama, nemušto razmimoilaženje pogleda, poruka i sećanja – asemblaž kaotičnih koraka koji nas provode kroz gradske uši, sve dok glas ne utrne u ćutanju, kada trauma zatvori poglavlje i ne ostavi više ni delić prostora za vokalno-instrumentalnu artikulaciju novog početka.

Nadamo se da će Julia svojim narednim albumom opet otvoriti neki novi uzbudljivi gradski džep, u kome ćemo bar na trenutak moći zajedno lutati i disati svu fantazmagorijsku slojevitost i senzibilisanu kompleksnost njenih ranjivih glasova.